blog ile ilgili

Lütfen blogdaki yazıları okurken, sayfa sonuna geldiğinizde, "önceki yazılar" seçeneğinden önceki sayfaları da okuyun...

sınav ve ödev

Tüm görselleri ve konuştuğumuz herşeyi buraya yüklemem şu an mümkün değil. Göreceksiniz ki, şu ana kadar yaptığımız derslerin konu başlıkları ve her dersin özeti, blogda mevcut.

sınavda:
Size verilen bir görselin üzerinden, görsel algıya etki eden faktörleri, dengeyi etkileyen faktörleri, gestalt anlayışını ve ilkelerini örnekleyeceğiniz bir sınav olabilir. Son derse giren resim öğrencileri, ağırlıklı olarak Gestalt ile ilgili notları okuyabilirler.

Mesela bir poster üzerinde, o posterin komposizyonu dahilinde, ağırlık algısına etki eden faktörleri belirtmeniz istenebilir. Hangi eleman yalnız bırakılarak vurgulanmış? Hangi eleman renk ile ağırlık kazanmış? gibi...

ödev:

Gestalt görsel gruplama ilkeleri araştırılacak. Herbir Gestalt ilkesi için, resim ya da grafik tasarım alanında, önemli çalışmalardan 2şer örnek bulunacak ve ilgili ilkeyi nasıl örneklediği belirtilecek.

A4 çıkış ve Cd halinde teslim edilecek. Sayfa kenarlarında ortalama 2şer cm boşluk bırakarak görsellerin çıkışını alın. Metniniz sağa ve sola bloklu olsun. Hangi kaynaklardan yararlanıldığı belirtilsin. Satır aralıkları: 1.5 aralık. Mutlaka üzerinde isimleriniz yer alsın.

Derste incelediğimiz reklam afişlerini hatırlayın. Mesela benzerlik ilkesinin nasıl kullanıldığı...

Ödevler, vize döneminin bitimine kadar kabul.

gestalt görsel gruplama ilkeleri

Yakınlık (Proximity)

Birbirine yakın konumlanmış elemanların “grup” olarak algılanması

Benzerlik ya da Benzeşme Ayrışma (similarity)

Sayfa üzerindeki biçim olarak birbirine belli bir yönden benzeyen elemanların bir grup olarak algılanması (belli bir açıdan benzer olan elemanlar bir bütün olarak okunur.)

Kapalılık (Closure)

Tamamlanmamış görsel elemanlar belli bir şekli oluşturuyor ya da bir bütünü tamamlıyor gibi algılanır (göz tamamlar)

- -

vize sonrası:

Süreklilik ya da Devamlılık (continuity – good continuation)

İnsan algısı, uzanan bir şekli, yönelimine göre bitiş noktasından devam ettirme eğilimindedir. (Kapalılık etkisi ile de ilgilidir.)

Ortak Hareket ya da Ortak Kader (common movement or common fate)

Aynı davranışı sergileyen (aynı hareket, aynı yön) elemanlar grup olarak algılanır.

şekil- zemin ilişkisi

Şekil – Zemin İlişkisi
(Figure – ground relationship)

Görsel algı, temel olarak şekil (obje, nesne) ve zemin (fon) arasında ayırt edilmeyi sağlayan ilişkiye dayanmaktadır. Göz ve beyin, bir nesneyi algılamak için çevresinden ayırmaya çaba gösterir.

Şekil ve o şeklin yer aldığı zemin (arka plan) arasında zıtlık etmeninin farklı kullanımı ile algıyı kolaylaştırmak ya da zorlaştırmak mümkündür. Görsel elemanlar, ya figür (odaklanılan nesneler) ya da zemin (algılanan görüş alanının kalanı) olarak algılanırlar.

•Figür ve zemini (arka plan) arasında zıtlık etmeninin farklı kullanımı ile algıyı kolaylaştırmak : contrast ya da zorlaştırmak (bulanıklaştırmak-ambiguity)


1- şekil ve zeminin ayırt edildiği, sabit
2. değişebilir - zemin olan şekil, şekil olan zemin olarak da algılanabilir
3. şekil - zemin muğlaklaşması

"Şekil - zemin", aynı zamanda "positif -negatif," "erkek -dişi" olarak adlandırılır.
doluluk - boşluk dengesi, bu ilişki ile oynayarak yaratılan bir etkidir.

Sayfanın "boş"alanları, pasif boş alanlar değil, aktif bir zemindir. Şekil-zemin ilişkisi dikkayte alınarak tasarım düzlemi hareketlendirilir.

-BU başlık ve diğer başlıklarla ilgili çok sayıda görsel üzerinden konuştuk; hepsini buraya eklemeyeceğim. Ders devamı koşulumuz geçerlidir.

gestalt - özet

Gestalt: “stellen” – yerleştirmek düzenlemek

“Gestalt Algı Psikolojisi”, 1920lerde Alman psikologlar tarafından geliştirilen görsel algı teorilerine işaret eder. Görsel algı alanında sorduğu soru şudur: İnsan gözü görsel deneyimleri nasıl organize eder ve algılar? (gruplandıma ve ilişkilendirme).

Şekil - zemin ilişkisi/algısı, görsel gruplamanın temelinde yatar.

Temel olgular:

1. Görsel bir imajın parçaları, farklı bileşkenler şeklinde çözümlenebilir ve değerlendirilebilir

2. Görsel bir imajın tamamı, onun parçalarının toplamından farklı ve daha kapsamlıdır. Başka bir deyişle: Bütün, tek tek parçaların toplamından daha farklı ve daha kapsamlıdır.

3. Organize bütünler, birbirleriyle ilgisiz parçalardan çok daha kolay öğrenilip akılda tutulurlar. (Bu etki, bütünlük ya da birlik – unity- ilkesi olarak da adlandırılıp Gestalt ilkeleri arasında da sayılabilir.) Organize bütünlerdeki bütünlük etkisinin tersi, tamamlanmamışlık ve fragmantasyon (parçalanma)dır.

görsel ağırlığa etki eden faktörler

•LOCATION - konum
•SIZE- büyüklük
•COLOR - renk
•INTRINSIC INTEREST - ilgi
(subject matter, peculiarity, personal fears, wishes etc.)
•ISOLATION (for emphasis) - vurgulamak için yalnız bırakmak
•SHAPE - şekil-
(definable shapes are heavier – regular shape of simplegeometrical figures makes them look heavier –circles squares)
•COMPACTNESS- kompakt, bir merkez etrafına sıkıca toplanmışlık -
mass is concentrated around its center
•KNOWLEDGE - bilgi

dikkat: dikeyde ve yatayda ağırlık dağılımı

Dikey yönde, yukarıya yerleştirilen elemanlar daha "ağır"dır.
Soldan sağa yatay düzlemde, sağa yerleştirilen elemanlar daha "ağır"dır.

Grafik tasarım öğrencileri: Tipografinin dikey kullanılmaması, soldan sağa okuma eğilimi ve dikey yönde ağırlığın, parçaların eşit dağılımı ile dengelenememesi ile ilgilidir.

Dikey yönde bir çizgiyi, geometrik olarak ortadan ikiye böldüğümüzde, yukarıdaki parça daha uzun algılanır.

görsel ağırlık - yön ilişkisi

Görsel güçlerin yönünü etkileyen:

1. çekim ile görsel ağırlık dengesini değiştirmek : komşu elemanların ağırlığının etkisi
   

yerleştirilen ikinci bir elemanla ağırlığın aşağı/arkaya ya da yukarı/ileri yönelimi

2. nesnelerin şekilleri, eksenleri doğrultusunda bir yön algısı oluşturur.

1. 

El Greco, Pietà, 1571-1576:
yukarıya doğru yönelen üçgen kompozisyon. yukarı yönelimler, yerçekimini dengeliyor.

Venüs'ün Doğuşu, Botticelli, 1482–1486
Vücut ağırlığının asimetrik dağılımı (ekseni), vücudun farklı parçalarının oluşturduğu birbirinden farklı yönler, kompozisyonun çeşitliliğini destekliyor. Mesela: iki göz arasından geçen hayali bir çizginin yönü ile, iki ayak arasından geçen hayali bir çizginnin yönü...PArçaların birbirlerine göre hizalarının yarattığı yön ve ağırlık etkisi.





3. resmin konusu- BAKIŞ YÖNÜnün oluşturduğu görsel çizgiler

Rembrandt, portrait of a young girl, 1645

fiziksel denge, psikolojik denge

St. Michael Weighing Souls
Rogier van der Weyden (C.1399-1464 Netherlandish)

Fiziksel dünyada, yerçekimi nesneleri aşağı yere doğru çeker. Resimsel düzlemde mevcut olan "görsel ağırlık" ise çok farklı yönlere çekim uygulayabilir. Yukarıdaki tabloda, beyaz giysinin sol alt köşesindeki koyu leke, aşağı doğru bir çekim alanı yaratmak, terazideki "dengesizliği" dengelemek içindir. (Görsel bir elamanın görüş alanındaki konumu, rengi, vb. ona, psikolojik bir ağırlık yükler.)

structural skeleton of a square (arnheim) / karenin yapısı

Bir önceki gönderide, kare içindeki siyah diskin, dengeli ya da dengesiz olma; merkeze ya da kenara doğru çekiliyor olma durumunun altında yatan "iskelet sistemi."

Etkili olan sadece merkez değil. Merkezi kuvvetlendiren, kareyi dikey ve yatay ikiye bölen çizgiler ve köşeleri birleştiren diyagonallerin kesişim noktası oluşu. Bu imajda, kesik çizgilerin yoğunlaştığı noktalar, daha güçlü çekim noktaları. Yani, merkez ve köşeler dışında, görsel elemanları kenarlara, açı ve kenarortaylara göre konumu da onlara görsel güç kazandırır; gerilim oluşturur.

denge içgüdüsü / konum& uzaklığın dengeye etkisi

Hiçbir obje çevresinden soyutlanmış şekilde algılanmaz. Birşey görmek o şeye bir bütün içinde bir yer biçmeyi içerir: mekanda kendine ait bir yer, belli bir büyüklük ya da uzaklık...

Karenin geometrik merkezinde yer almayan daireyi, karenin geometrik merkezinde görmek isteriz. Denge içgüdüsü, algı seviyesinde bir gerilim yaratır. Bu gerilimin belli bir yönü ve şiddeti vardır. Bu bakış açısıyla algıladığımız çevre, farklı nesnelerin yarattığı gerilimlerdeki güçler dengesini ya da kararsızlığını içerir.

Karenin merkezi, görünmez bir güç odağıdır. Fiziksel olarak mevcut değildir. Vardığımız algısal çıkarımlar bazen, daha önceki bilgi ve deneyimlerimizin sonucudur. Fakat genel olarak çıkarımları, nesnenin verdiği ipuçları ile nesneyi görür görmez doğaçlama bir şekilde yaparız. Eksik verilerden bir bütün yaratırız.

Karenin merkezinde tüm güçler birbirini denger. Siyah disk, merkez ve kenarın tam ortasına yerleştirilirse, merkeze doğru çekim fazladır. Merkezin çekim gücü daha yüksek olduğundan, denge noktası merkez ile kenarın orta noktasına göre biraz daha kenara yaklaşacaktır.

Bu yaklaşıma göre sayfa üzerindeki görsel elemanlar, farklı çekim gücüne sahip mıknatıslar gibidir. Farklı yön ve ağırlığa sahip olan görsel unsurlar birbirlerini dengelediğinde göz rahatlar.

( Fiziksel ve psikolojik sistemler, en düşük gerilim seviyesini elde etme doğrultusunda bir değişim eğilimi gösterirler: Gestalt psikologlarından Max Wertheimer’a göre, 90 derecelik dik açı, olduğu gibi görünmez – 90 dereceden daha küçük görünür. Ancak çok kısa süreli bakılırsa 90 derece izlenimini verir.)
Örnek: Bir kare içinde iki siyah disk
Tek tek diskler kendi başlarına dengesiz görünebilir. Fakat bir çift oluşturduklarında tek tek değil bütün olarak algılanırlar. Karenin içindeki bu yeni ikilinin konumu, dengededir.

Aynı ikili, kare içinde farklı bir konumda bu dengeyi kaybedebilir. Simetrik çift olma durumu ile kare içinde yer aldıları konum birbiri ile çelişebilir. Aşağıdaki gibi:

GÖRSEL DENGE (visual balance)

Denge: İki eşit gücün birbirini karşılıklı iki zıt yöne çekmesiyle oluşan eşitlik durumu.

Denge, hareketin bir durma noktasına geldiği dağılım durumudur. Dengeli kompozisyonda olduğu gibi. Dengeli kompozisyonlar, bilinçli ve belli bir amaçla tasarlanmış izlenimi verir.

“Art and Visual Perception”, Rudolf Arnheim, s10-42

Herhangi bir kompozisyon, görsel güçlerin düzenlenmesi ile oluşur. Fiziksel ve görsel olarak denge, herşeyin durma noktasına geldiği bir dağılım durumudur. Kompozisyonu oluşturan görsel elemanlar birbirlerini etkileyerek dengeli bir bütün oluşturduklarında, kompozisyon zorunluluk niteliği göstermeye başlar. (Levend Kılıç)

* Lütfen Dengeli kompozisyonu, simetri ile karıştırmayın. Asimetrik kompozisyonda da denge sağlamaya çalışıyorsunuz. Farklı yönlere çeken güçlerin, kararlılık oluşturduğu bir nokta.

asimetrik denge

Görüş alanı içinde yer alan farklı ağırlıklardaki unsurların dengelenmesi

algı / duyum temel farkı

Algı, duyularla edinilen bilginin alınması, yorumlanması, seçilmesi ve düzenlenmesi anlamına gelir.
Algı, "duyum" ile karıştırılabilmektedir. Ayrımı belirleyen, duyumda bir yorumlama söz konusu olmamasıdır. (bakmak ve görmek arasındaki fark gibi)

GÖRSEL DENEYİM DİNAMİKTİR (yararlanılan metinler: Arnheim, Levend Kılıç)

Bir insan ya da hayvanın algıladığı, yalnızca objeler, renkler, biçimler, hareketler, ve farklı büyüklüklerden oluşan bir düzenleme değildir. Algılanan şey, öncelikle, YÖNLENDİRİLMİŞ GERİLİMLERİN İÇ İLİŞKİLERİDİR ( INTERPLAY OF DIRECTED TENSIONS ).

Bu gerilimler ya da çekimler, algılanan nesenede ya da tasarım elemanında, büyüklük, şekil, konum ya da renk özellikleri halinde mevcuttur. Belli bir ŞİDDET ve YÖNe sahip olduklarından, bu gerilimler psikolojik GÜÇLER olarak betimlenebilir. (Because they have MAGNITUDE and DIRECTION, these tensions can be described as psychological FORCES.)

Gözümüzle algıladıklarımız, sadece nesneler renkler ve şekiller ile yapılmış farklı düzenlemeler değildir. Belirli “YÖN”lere sahip gerilimlerin birbirleriyle ilişkisi denge ya da kararsızlık yaratır. Görsel bir unsura ait büyüklük, şekil, konum, renk vb. Hepsi birer GÖRSEL GÜÇ tür. Farklı görsel güçlerin algılanması, görme ve algılama sürecindeki dinamizmi oluşturur.

“Günlük hayatımızda çevremize bakarken herhangi bir nesneyi görüş açımız içinde konumlandırdığımız yer, o nesneye bizim görüş açımız içinde zayıf ya da kuvvetli bir görsel güç yükler. Nesneye yüklenen bu görsel güç,görüş açısı içinde nesnenin bulunduğu yer ve nesnenin diğer nesnelerle olan ilişkileri sonucunda ortaya çıkar.”
-Levend Kılıç: Görüntü Estetiği

haftalık ders planı / weekly schedule

1. 10.02 – visual experience is dynamic
görsel algı, dinamik bir süreçtir.

2. 17.02 – visual forces, directed tensions (hidden structure of a square)
görsel güçler, belli bir yöne sahip gerilimler (karenin gizli yapısı)

3. 24.02 – patterns of balance (right and left / top and bottom)
denge (öncelikler: sağ ve sol / yukarı ve aşağı)

4. 03.03 – patterns of balance + visual weight
dengeye etki eden fatörler + görsel ağırlık

5. 10.03 – visual organization, Gestalt introduction (figure- gorund, part-whole)
görsel gruplama/organizasyon, Gestalt giriş (şekil-zemin, parça-bütün ilişkisi)

6. 17.03 – Gestalt Principles of Visual Organization – 1 (similarity, proximity, closure)
Gestalt Görsel Gruplama İLkeleri - 1 (benzeşme/ayrışma, yakınlık, kapalılık)

7. 24 Mart – gestalt principles – 2 () DERS ERTELENDİ

Kaynakça / Kitap Tavsiyesi

Konu ile ilgili tavsiye edebileceğim başlıca kaynakları aşağıda görebilirsiniz.

1. "Art and Visual Perception: A Psychology of the Creative Eye"
by Rudolf Arnheim

2. "Perception and Imaging" by Richard D.Zakia
(Google kitaplarda mevcut / accessible in GoogleBooks)

Türkçe KAynaklar:

1. Rudolf Arnheim
Görsel Düşünme

Özgün adı: Visual Thinking
Metis Yayınları

2. GÖRSEL ALGILAMA '' SANATTA YARATICI SÜREÇ '' - ADEM GENÇ, AHMET SİPAHİOĞLU

Ayrıca:
"Visual Intelligence: How We Create What We See"
by Donald D. Hoffman